Wstęp - Introduction

Chrząszcze (Coleoptera) są najliczniejszą grupą zwierząt na świecie. Również w Polsce jest to najbogatszy w gatunki rząd owadów. Katalog Fauny Polski w tomie 22 (Burakowski, Mroczkowski & Stefańska 2000) zakończył inwentaryzację tej grupy z liczbą 5987 gatunków, ale już w ostatnich latach doszło kilkanaście nowych, a nawet opisano z Polski gatunek nowy dla nauki. Ocieplenie klimatu w Europie Środkowej spowodowało duże ruchy migracyjne u owadów i szereg ciepłolubnych gatunków wykazuje w krajach sąsiednich wyraźną ekspansję na północ. Należy więc oczekiwać, że lista krajowych gatunków będzie się systematycznie powiększać. Porównując chrząszcze fauny Polski z sąsiednimi krajami można szacować, że w naszym kraju występuje co najmniej 6200 gatunków.

Polska, w porównaniu z np. Niemcami czy Czechami, nie ma zbyt bogatych zawodowych i amatorskich tradycji faunistycznych. Miała na to wpływ zarówno powikłana historia naszego kraju jak i polityka edukacyjna po odzyskaniu niepodległości, kładąca większy nacisk na nauki humanistyczne niż przyrodnicze. Mimo, że w ostatnich latach ruch amatorski bardzo się rozwinął, a dzięki komputeryzacji i internetowi miłośnicy tych owadów uzyskali bardzo efektywne możliwości integracji, to nie można mówić o wyraźnym przełomie w poznaniu chrząszczy Polski. Składa się na to kilka przyczyn. Jedną z nich jest stopniowe zamieranie badań faunistycznych w entomologii profesjonalnej. System oceny dorobku naukowego osób pracujących w jednostkach naukowych nie zachęca do studiów regionalnych, a publikowanie dużych prac (klucze, monografie) na rynek krajowy jest w tym systemie mało opłacalne. Dlatego za rozwój badań regionalnych w coraz większym stopniu będą odpowiedzialni entomolodzy amatorzy, tak jak to się dzieje w rozwiniętych krajach europejskich. Aby takie badania zyskały duże przyśpieszenie, konieczne jest stworzenie dobrej bazy w postaci kluczy do oznaczania i atlasów.

Obserwując witryny internetowe poświęcone entomologii wyraźnie można zauważyć, że Polska amatorska faunistyka w zakresie chrząszczy wyraża się przede wszystkim zainteresowaniem chrząszczami dużymi lub efektownymi estetycznie z rodzin Cerambycidae, Buprestidae, Scarabaeidae czy Carabidae, tylko nieliczne osoby podejmują studia nad innymi rodzinami. Jest to stan przypominający początki ruchów amatorskich w innych krajach. Tymczasem w wielu grupach drobnych chrząszczy występują niezwykle oryginalne gatunki, których poznanie wymaga jednak dobrego sprzętu optycznego. Sprzęt taki jest w Polsce, w proporcji do naszych dochodów, ciągle jeszcze stosunkowo drogi i jest to również jedna z przyczyn zaniedbania w studiach nad takimi drobnymi owadami. Szczególnie uciążliwy jest też brak kluczy do oznaczania na poziomie rodzin i rodzajów chrząszczy. Jednak jak wykazuje praktyka, wyższych taksonów najlepiej uczyć się przez poznanie całościowego habitusu czyli tzw. opatrzenie grupy. Do tego potrzebne są wysokiej jakości wydawnictwa atlasowe, książkowe lub elektroniczne.

Proponowany w tej witrynie internetowej projekt ma za zadanie przedstawić w możliwie bogatym zakresie bioróżnorodność chrząszczy Polski. W pierwszej kolejności będą przygotowywane zdjęcia gatunków z rodzin słabiej poznanych, obejmujących głównie drobne gatunki, często bardzo do siebie podobne. Ma to z jednej strony uczyć poznania różnorodności na poziomie rodzajowym, a z drugiej strony wyczulać na drobne różnice między gatunkami. Witryna nie może jednak służyć jako podstawa do oznaczania chrząszczy, choć wiele charakterystycznych gatunków można po samych zdjęciach oznaczyć. Z oczywistych powodów w witrynie nie znajdą się wszystkie gatunki występujące w naszym kraju, bowiem brak jest kolekcji obejmujących całość fauny Polski, a wiele taksonów wykazuje różnice gatunkowe nie dające się uchwycić nawet na dużych i precyzyjnych zdjęciach. Zamieszczono również gatunki nie wykazane z Polski, ale występujące w krajach ościennych, które z duzym prawdopodobieństwem  moga być odnalezione w naszym kraju.

Podstawą zdjęć jest kolekcja chrząszczy przechowywana w Zakładzie Bioróżnorodności i Taksonomii Ewolucyjnej Uniwersytetu Wrocławskiego. Kolekcja ta w 70% opiera się na byłej prywatnej kolekcji prof. Lecha Borowca (autora witryny) i obejmuje okazy zbierane od roku 1973 do dziś. Zbiorem zarządza obecnie dr Rafał Ruta. Zbiór ten został w znacznym stopniu powiększony przez wcielenie do niego dużej części kolekcji dr Jarosława Kani. W ostatnich latach zbiory były również wzbogacane przez darowizny ze strony wielu kolegów, z największym wkładem Lecha Buchholza, Romana Królika, Tomasza Majewskiego, Rafała Ruty i Marka Wanata, a także przez wcielanie okazów zbieranych w ramach praktyk studenckich lub prac dyplomowych. Zbiór ten ma jedną ważna zaletę, nieocenioną przy wykonywaniu zdjęć. Jest w ogromnej części perfekcyjnie preparowany. Dopiero przy realizacji takich projektów widać, jak ważne jest właściwe preparowanie chrząszczy w zbiorze, pozwalające na skrócenie do minimum zabiegów przy dokumentacji fotograficznej.

Do wykonywania zdjęć użyto aparatu fotograficznego Nikon Coolpix 4500 zamontowanego na mikroskopie stereoskopowym Nikon Eclipse 1500. Zdjęcia wykonywano warstwowo, a następnie do klejenia warstw o najwyższej ostrości użyto programów Syncroscopy AutoMontage i Helicon Focus. W zależności od wielkości chrząszcza liczba warstw wynosiła od 14 do 35. Ostateczną obróbkę zdjęć wykonano w programie Adobe Photoshop CS2. W celu uniknięcia refleksów, które są szczególnie dokuczliwe przy robieniu zdjęć chrząszczom bardzo wypukłym o gładkiej powierzchni, stosowano system rozpraszania światła w postaci polistyrenowego pierścienia otaczającego owada, a światło z światłowodów kierowano nie bezpośrednio na chrząszcza, lecz na ściany pierścienia. Zdjęcia robiono w maksymalnej rozdzielczości dla potrzeb przyszłego wydania książkowego. Dla witryny internetowej wszystkie zdjęcia zostały zmniejszone do wysokości 17 cm przy standardowej rozdzielczości 72 dpi. Taki rozmiar daje na monitorach 17” o średnio wysokiej rozdzielczości obrazek na prawie całą wysokość ekranu. Na monitorach większych i o dużej rozdzielczości zdjęcia będą wyglądały mniejsze, ale i tak są dostatecznie duże, aby dostarczyć wielu szczegółów. Proponowany rozmiar zdjęć jest wystarczający dla dobrego efektu, mimo braku możliwości powiększenia w wyższej rozdzielczości. Ma to między innymi chronić też przed kradzieżą zdjęć dla potrzeb komercyjnych, gdyż zdjęcia w tej rozdzielczości i przy tej wielkości nie pozwalają na uzyskanie wysokiej jakości wydruków poligraficznych. Oczywiście, wszystkie zdjęcia są chronione prawami autorskimi. Witryna jest zainstalowana na serwerze Instytutu Zoologicznego Uniwersytetu Wrocławskiego, ma status permanentnej publikacji elektronicznej i wynikające z tego wszelkie prawa ochrony własności intelektualnej. Użycie jakiegoś zdjęcia do projektów nie komercyjnych jak i do prac dyplomowych wymaga za każdym razem zgody autora witryny.

Witrynę sporządzono najprostszymi środkami, przy pomocy programu Adobe GoLive CS2. Autor witryny zdaje sobie sprawę, że ma ona dość archaiczny wygląd i strukturę, stanowi ona jednak jedną całość z już zainstalowanymi na tym samym serwerze witrynami poświęconymi stonkowatym (Chrysomelidae) Europy i tarczykom (Coleoptera, Chrysomelidae: Cassidinae) świata. Ponieważ stonkowate Polski zostały już całkowicie przedstawione w witrynie poświęconej europejskim Chrysomelidae, z witryny krajowej będą kierowały do niej odpowiednie łącza. Pliki zapisywane są w formacie HTML, na każdej stronie są aktywne łącza do odpowiednich części witryny. Strony są zapisywane maksymalnie oszczędnie, aby umożliwić szybką pracę z witryną nawet przy słabych komputerach i łączach. Kodowanie języka jest w UTF-8, więc jeżeli w przeglądarce nie będzie widać polskich znaków i obcych znaków z akcentami, należy ustawić opcję kodowania języka właśnie na UTF-8.

Liczba zdjęć obecnie przekracza 4700, co daje około 78% krajowych gatunków. Aby nie szukać za każdym razem nowości w całej witrynie, na stronie tytułowej jest podane aktywne łącze do strony z opisem aktualnych nowości. Ponieważ nazewnictwo gatunków i rodzajów ulega ciągle różnym zmianom, aby umożliwić odnalezienie danego taksonu dołączone są indeksy rodzajowe i gatunkowe z aktywnymi łączami, a przy nazwie każdego gatunku podane są numery gatunku z Katalogu Fauny Polski, co powinno rozwiać wątpliwości w przypadku drastycznej zmiany nazwy. Zasadniczo, nazewnictwo gatunkowe oparte jest na nowym katalogu palearktycznych chrząszczy pod redakcją I. Löbla i A. Smetany (vol. 1-4), ale mogą zdarzyć się wyjątki. W witrynie umieszczono również niektóre gatunki nie objęte w Katalogu Fauny Polski kolejną numeracją, a także będą dołączane gatunki z krajów sąsiednich, których występowanie w Polsce jest możliwe. Przy nazwie rodzaju podano liczbę gatunków wykazywanych z Polski i liczbę gatunków, których zdjęcia znalazły się na stronie internetowej.

Zapraszam do atlasu chrząszczy Polski, najlepiej od strony z przeglądem rodzin: Lista rodzin.